Would you like to react to this message? Create an account in a few clicks or log in to continue.



 
HomeHome  Latest imagesLatest images  SearchSearch  RegisterRegister  Log in  
Kürd Ulusu'nun Çıkarları; Her Türlü Parti, Kurum, Kuruluş, Örgüt ve Kişilerin Çıkarlarının Üstünde ve Ötesindedir. Her Şey Kürdistan İçin!

 

 Yezdani İnancı (Alevi, Ezidi, Yaresan)

Go down 
AuthorMessage
Admin

Admin


Mesaj Sayısı : 131
Kayıt tarihi : 2010-01-12

Yezdani İnancı (Alevi, Ezidi, Yaresan) Empty
PostSubject: Yezdani İnancı (Alevi, Ezidi, Yaresan)   Yezdani İnancı (Alevi, Ezidi, Yaresan) Empty31.05.15 19:30

Yezdani İnancı (Alevi, Ezidi, Yaresan)
Prof. Dr. Mehrdad R. Izady

Yezdani inancı Kürdistan'da Kürdistan yerlileri tarafından insanlık dünyasına sunulmuş bir dindir. Hatırlarsak Zerdüştlük dini Aryen bir özellik taşır. Yani Kürd, Pers (Fars), Baluç gibi Ari halkların ortak inanç ve kültürü iken yezdanilik ise tamamen Kürdistanidir. Özellikle Harvard Üniversitesi’nden Kürd profesor Izady'nin Yezdanilik inancını (Alevi, Ezidi, Yaresan) önplana çıkarıp Zerdüştlüğü arka plana itmesi bu yüzdendir.

Yezdani inançlarında güneş kutsalldır

Yezidi inancında Melekê Tawûs Sembolü

Yezdanilik (Alevilik, Yezidilik ve Yarisanilik) gerçekten evrensel bir inançtır. Çünkü yezdaniliğe göre sonradan ortaya çıkan bütün inançlar, peygamberler, dini önderler “Evrensel Ruhun” kurtuluş için müdahele etmesidir. Bu evrensel yaklaşım Hristyanlık, Yahudilik, İslamiyet, Hindu dinleri ve diğer dinler için de geçerlidir. Bu bakımdan Yezdani inancı diğer inançları kısmen ya da bütünüyle bünyesine katmaya meyillidir. Bu noktada: 15. Yüzyılda Yezdaniliğin Alevi kolu İrani Müslümanları asimile ediyor ve ve Şii’lik büyük değişimlere uğrayarak Yezdani inancı lehine değişime uğruyor.

Yezdanilik-Alevilik, Zerdüştlüğü asimile etmişti. Sadece Zerdüştlük değil şu dinleri de etkilemi veya bünyesine katabilmişti: Mithrailike, Zorvanilik, Mazdekiler, Hürremiler, Karmatiler, Şiilik, Dürizilik, Babilik, İmami Şiilik ve Bahailik. Yezadinilik-Aleviliğin asimile edip bünyesine kattığı Mithrailik M.S 274-377 yıllarında öyle etkili olmuştu ki tüm Roma’da dahi yayıldı. Ve Roma devleti Mithras’ın doğum gününü her 25 Aralık ta kutlar oldu. Bu Hristiyan Roma’ya Noel olarak geçti. Bu kutlama halen Aleviliğin Nusayri kolunda da var.

Yezdaniliğin çoğu bazı uygulamaları halen Sünni Kürdlerin kültür ve dinsel törenlerinde uygulanır. Örneğin Hıdır (Khızır) ya da Nabi Hıdır inancı çoğu Sünni Kürdlerde Yezdanilerin ki ile benzeşir.

Yezdanilik-Alevilik antik çağlarda Zerdüştlük ile rekabet halinde idi. Yezdani inancı özel olarak Kürd yerli dini iken Zerdüştlük ise Kürd, Fars, Beluç gibi halklar’dan oluşan Êran’lı Ari’lerin ortak incı ve değeriydi.

Zerdüştilere göre Kürd Med İmparatorluğunun Yezdani inancına sahip olan son kralı Zerdüştü Peygamberi öldürtür. Bu kralın ismi, “Azhi Dahak”’tır. Heredot bu ismi Astiyages olarak kaydedecekti. Zerdüştü öldüren Kürd kral Azi Dahak aynı zamanda Yezdanilik inancını dini lideri idi. Şimdi bile Sultan Sahak olarak anılır. Bu sebeple Farslar onu Avestaya kötü ve şeytani karakter olarak kaydederler. Evet Avestayı Büyük İskender yakmış Farslar 300 yıl sonra tekrar yazmışlar kendi çıkarlarına göre. Hatta Fars Ulusçusu Ferdowsi de Kutsal Kürd kralı Azi Dahak’tan çok kötü bahseder. Ve Kürd-Yazdani Azi Dahakı yine Kürd-Yezdani KAWA’ya öldürtmüşlerdi. Yani KAWA kendi ulusuna ihanet eden bir Kürdü sembolize eder. Ne hikmetse Kürdler karşı ulus tarafından sonradan yazılan Avesta’dan hareketle KAWA’yı kahraman ilan ederler. Bu trajiktir. Ve Azi Dehak ismi farsçadaki EJDERHA yani canavara kaynak oldu.

Tabii Kürdler Vali’ler için de Kawa derdi.

Yezdanilik-Alevilik, Zerdüştlüğü çok etkilemişti. Ve halen benzerlikler çoktur. Örneğin Yezdanilikte ruhban sınıfı yoktu bu durum Zerdüştlüğe de sirayet etti. Ve Zerdüştlükte Magi olgusu ortaya çıktı. Bin yıl sonra Yezdani-Aleviler, tekrar Zerdüştlüğü asimile etme girişiminde bulundular. Bu Yezdani-Alevi hareket Mazdek olarak ortaya çıkacaktı.

Mazda Zerdüştlükte de Yezdani-Alevilikte de Tanrı anlamını taşır. Kürdçedeki “-ek” ekinin eklenmesiyle “Küçük Tanrı” anlamını taşır. Bunu girişte anlatmıştım: Bab… Yezdani-Alevilerin, Mazdek hareketi tarihin ilk Komünist hareketidir. Sosyal eşitlik, ortak mülkiyet ve kadın eşitliği düşüncelerini içeriyordu. Onlar da kadına verdikleri eşitlik rolü sebebi ile günümüz alevileri gibi cinsel sapıklık (mum söndü..) iftiralarına uğramıştı. Mazdek halen Güney kürdistandaki çok kalabalık Kürd Xoşnav ailesinin iki büyük azizinden birisidir.

Ve Müslüman yöneticiler yine Kürdistan’da (Zagros) Mazdek harketi gibi bir hareketle mücadele etmek zorunda kaldıklarını yazarlar. Bu harekette Sosyalist taşırdı.

Mazdekiler ve Hürremiler sembol olarak bayrak ve giysilerinde kırmızı rengi kullanırlardı. Aleviler de 14. Ve 15. Yüzyıllarda başlık olarak kullandılar. Kızılbaş tabiri buradan gelmektedir.

Zaten 4700 yıl öncesine, Kürdlerin ataları Guti’lere dayanan KIZILBAŞ kültürü mevcut. Gutiler kölelik ve esarete karşı devrimci özgürlük mücadelesi vererek Zagroslardan inmişlerdi. Bu devrim savaşında ayırt edilmek için saçlarını kızıla boyarlar.

Yezdani-Alevi Kürdler Karakoyunluları etkisi altına alarak alevileştirdi. Daha sonra İranıda Alevileştiren Yezdanilik zaten Sünnilikten farklı olan o İslam inancından günümüz Şiiliğinin ortaya çıkmasını sağladı. Safevi sultanı Şah İsmail (1. İsmail) güçlü bir Alevi düşüncesine sahipti. Ve Kürd kökenliydi. Alevilik İranda yaygınlaşmıştı. Yönetime gelen ve Alevi olmayan Müslümanlar yüzyıllarca Aleviliğin etkisini kırmaya çalıştılar ve bu şekilde Şii’lik günümüz şekliyle vücut buldu. Daha sonra ortaya çıkan zorbalıklar sebebi ile önce Alevi Kürdler daha sonra Arap ve Türkmenlerde kendilerini Caferi olarak tanıttılar. Hatta daha geçen yıllarda bile Anadolu Alevilerinin bir kısmı kendilerinin Alevi değil de Caferi olduklarını yazdırmışlardı korkudan.

Yezdani’lik gibi Hindu dinlerinde de başka dinleri bünyesine katma fonksiyonu vardır. Bu ruhun göçü ve yeniden doğuş ile açıklanır. Bu yüzden bazı Hindular İslam Peygamberi Hz. Muhammedin kutsallığını kabullenmişlerdir. Yezdanilik-Aleviliğin Hz. Muhammedi Ve Hz. Ali’yi kabullenmesi bu düşüncenin bir sonucu olarak 15. yy’da başlamıştı. Bu İslamın bazı mezheplerini asimile etmeye yönelik bir girişim idi.

Yezdanilik-Alevilikte Kutsal olan 3, 7 ve 12 sayıları birçok dinde de kutsaldır.

Ve Yezidi Kürdlerinde de cem vardır. Alevilik ile aynıdır.

Yezdani inancının kolları olan dinlerde temel kutsal kitabı yoktur. Zaten öyle bir temel kitap bu inancın ruhuna aykırıdır. Çünkü çok dilli çok kültürlü çok değişik ve kapsayıcı bir dindir. Ama en son –temel değil- yazılan kutsal kitap, Yarisani lider Nur Ali İlahinin yazdığı “Burhan” adlı eserdir. Her toplum kendi inancını kendi dilinde icra eder ve kendi kitabını kendisi yazabilir.

Yaresan İnancının Kutsal Mekanı

Yezdanilik inancında iyi ve kötü aynı derecede temel ve önemlidirler. Çünkü kötü olmazsa iyi de olamaz. İyi ve iyilik Köpek ile sembolleşirken kötü ve kötülük yılan ile sembolleşmiştir. Avrupalı gezginlerin 19. Yy ve 20. Yüzyıl başlarında yayımladıkları yazılarda Alevilerin köpekleri kutsadıkları yazılır. Öte yandan Yezidi sanatı ve çeşmelerinde yılan motifleri kutsanmıştır. Yani Alevilik gibi Yezdani’liğin bir kolu Yezidilerin iyi kötü kavramları farklıdır. Zaten Ezidi’lere göre Şeytan’da kutsal bir melektir. Günahkâr değildir. Çünkü Şeytan “evrensel ruh” yani Tanrı tarafından görevlendirilmiştir. Sadece görevini yapmaktadır, Azrail misali.

Yezdanilik-Alevilikte maddi olan öbür dünya yoktur. Tamamen manevidir. Yezdanilik bu fikri ile İslamın sufi tarikatlarına etkide bulunmuştur.

Bilindiği gibi Yezdanilik Kürdlerde ortaya çıkmış ve çevre coğrafyalara yayılmıştır. Bu ortaya çıkış ve yayılış insanlık tarihi ile başlar. Sadece Türk Aalevileri sonradan din değiştirip Alevileşmişlerdir. Kürd Aleviler, Arap Aleviler ve diğer Aleviler tarihin başından beri Alevi idiler.

Yezdanilik inancı son zamanlarda hızla taraftarlarını kaybetmiştir. Mesela Lur Kürdleri Şiileşmiş ve Kürdçe’nin çeşitli Gorani lehçelerini konuşmaktan Farsça konuşmaya kaymaktadır dilleri. Lak Kürdleri Lur’ların akibetine uğramıştır. Melekler Mezhebi olan Yezdaniliğin çiftçi kesimi olan Pehlevi Kürdleri Sünnileşmişlerdir. Sünnileşirken Pehlevi Kürdçesinden Kurmanci Kürdçesine kaymıştır dilleri. Pehlevi Kürdçesinin ayakta duran lehçeleri Kırmancki (Zazaki) ve Gorani’dir.

Yüzyılın başında Kürdlerin %33-40’ı bu eski dine mensupken şimdi de %30-35’i mensuptur. Bu inanca mensup Kürdler Hıristiyan Misyonerlerinin birincil hedefi olmuştu. Ve 18. Yy başında Kürdçe sözlük ve İncil çalışmaları yapmışlardı. Misyonerler bu toplumun kendilerine Müslüman Kürdlerden daha çok saygı duyduklarını yazdılar. Hıristiyan ve Bahaî misyonerlerin öncelikli hedefi halen de onlardır.

Not: Bu yazı Prof. Dr. Mehrdad R. Izady'nin tezlerinden derlenmiştir. Detaylı bilgi için şu esere bakabilirsiniz: Prof. Dr. Mehrdad R. Izady, Bir El Kitabı: Kürdler, S. 245-293, Baskı: Ocak 2007, Doz Yayınları, İstanbul. (Harvard Üniversitesi Ders Kitabıdır)
Back to top Go down
https://serxwebun.forumieren.com
 
Yezdani İnancı (Alevi, Ezidi, Yaresan)
Back to top 
Page 1 of 1

Permissions in this forum:You cannot reply to topics in this forum
 :: Bixêr û bi Ehla! * Welcome! * Hos Geldiniz! :: Dine Kurdistane | Kürdistan'da Dinler-
Jump to: