ÖZBEKİSTAN’DA YAŞAYAN KÜRTLER
14. y.y.'da Kürdistan'ı işgal eden Emir Timur'un bir çok Kürt bilim adamı, mimar, sanatçıyı kendi ülkesi Şehrisabz'a götürmesiyle Kürtler bu topraklarla tanışır.
17-18 y.y.'da İran şahları, kuzey sınırlarını Özbek ve Türkmen saldırılarından korumak için Kürtler'i Horasan, Gilan, Belucistan'a göçertmişti. 18-19. y.y.'da Hive Hanlığı ordusunun bir bölümünü Kürtler oluşturmaktaydı. Bu dönemden sonra Kürtler'in Özbekistan'a yerleşmesi başlar. 20. y.y. başlarında resmi rakamlara göre bu ülkede 10 binin üzerinde Kürt bulunmuştur. Sovyet Hükümeti'nin ilk yıllarında 1926'da, Özbekistan'da Kürt nüfusu 15 bin olarak hesaplanmıştır.
Sovyetler Birliği döneminde Kürtler'in bu ülkeye yerleşmesi, 1944'de Gürcistan ve Kırım'dan buraya yapılan sürgünlerle yaşanmıştır. 1944'te Stalin'in başkanlığındaki Devlet Savunma Komitesi kararıyla Özbekistan'a sürülen ve "Özel sürgün" muamelesi altında tutulan bu Kürtler'in suçları ise resmi belgelere şöyle yansımıştı: "Türkiye'nin sınır bölgelerindeki nüfusla akrabalık bağları, kaçakçılıkla uğraşma, Türkiye istihbarat organları için ajan devşirtilmesine hizmet gösterme ve eşkıya gruplara yardım yataklık etme."
1944 sonbaharında Gürcistan'dan Özbekistan'a toplam 55.550 Kürt, Ahıska'lı ve Hemşin (Müslüman Ermeniler) sürülmüştür.
1944 Aralık'ında 29 yük treniyle Gürcistan'dan Özbekistan'a ulaştırılan
sürgünler, başta Taşkent, Fergane, Buhara, Semerkand, Kaşka-Derya eyaletleri olmak üzere ülkenin 7 eyaletine, 43 il ve kasabasına ve yüzlerce köyüne serpiştirildiler.
Devlet Savunma Komitesi'nin 11 Mayıs 1944 kararıyla Kırım Yarımadası'ndan Özbekistan'a göçertilen on binlerce kişi arasında Kürtler de bulunmaktaydı.
Resmi rakamlara göre 1989-1990 yıllarında, Karabağ Savaşı sonucunda bölgeden kaçan Kürtler'den 685 kişi Özbekistan'a yerleşmiştir. 1990 başlarında ülkenin Fergane bölgesindeki etnik çatışmalar döneminde yüzlerce Kürt ailesi Özbekistan'dan, Kazakistan ve Rusya'ya kaçmıştır. Özellikle Sovyetler Birliği'nin çöküşünden sonra başlayan Kürt göçü günümüzde de devam etmektedir.
Kürtlerin Özbekistan'daki sayısı hakkında sağlıklı rakamlar hiçbir zaman bulunamamıştır, şimdi de yoktur. 1926'da 15 bin olarak hesaplanan Kürtler, 1979 kayıtlarına 982 kişi olarak geçmiştir. 1989 nüfus sayımında ise Kürtler hakkında hiçbir bilgi verilmemiştir. Resmi sayım sonuçlarına sırasıyla bakıldığında devletin Kürtlere yaklaşımının gerçek manzarası açıkça ortaya çıkmaktadır:
Yıllar Kürd Nüfusu
1926 15,000
1959 -----
1970 ------
1979 982
1989 1,839
Özbekistan'da Kürtler'in nüfusu hakkında verilen rakamlar gerçeği yansıtmadığı gibi, hem Sovyetler Birliği döneminde hem de bağım-sızlığını ilan ettikten sonra Özbekistan devleti döneminde, Kürtler'in asimilasyonu bir devlet politikası olarak yürütülmüştür.
1944'te Gürcistan'dan göçertilirken kimlik belgelerinde Türk ve Azerbaycanlı yazılı olan binlerce Kürt, bugün de aynı kimlikleri taşımaktadır.
1956'da sürgünlere yönelik özel sürgün sınırlaması kaldırılsa da, dağınık yaşayan ve köylü hayat tarzı sürdüren Kürtler, bir türlü kurtulamadıkları sürgün psikolojisiyle sosyal ve eğitim anlanında açılım sağlayamamışlardır.
1947'de 500 savaşçısıyla birlikte SSCB'ye gelen M. Barzani'nin 1948'den itibaren on yıl boyunca Özbekistan'da yaşaması, Özbekistan isminin Kürdistan tarihinde zaman zaman anılmasına neden olmuştur.
Home 